KOLIKO ASHABA JE NAUČILO HIFZ KUR'ANA

Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je prvi hafiz ummeta, imam karija i uzor muslimana u učenju Kur'ana.

Naučio je Kur'an harf po harf od Džibrila, alejhisselam, a Džibril od Allaha.

Kaže Ibn Abbas, radijallahu anhuma: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, je učio Kur'an pred Džibrilom, alejhisselam, kada se sastanu svake noći u ramazanu, sve dok ne prođe ramazan.” (Bilježi Buharija)

Ovo je bila praksa učenja i ponavljanja Kur'ana Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, a u godini u kojoj je preselio proučio je Kur'an dva puta pred Džibrilom, kao što je došlo u hadisu muteffekun alejhi.

Preneseno je u mnoštvo vjerodostojnih hadisa gorljivost ashaba u hifzu Kur'ana, tilavetu, učenju tumačenja i rada po njemu. Kao što se prenosi u vjerodostojnoj predaji od Abdullah Ibn Mesuda, radijallahu anhu, ne bi prelazili deset ajeta sve dok ne bi uzeli znanje i rad po njima. Ostavljali bi užitak sna i toplu postelju davajući prednost noćnom namazu učeći Kur'an tako da bi se iz njihovih kuća čulo zujanje poput zujanja pčela, od tilaveta Kur'ana kao što je došlo u vjerodostojnim hadisima. Oko pitanja koliko je ashaba naučilo Kur'an napamet za vrijeme Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, imamo dva tumačenja, a to je zbog hadisa u kojima je došlo naznačeno tačno koliko je ashaba naučilo Kur'an napamet, kako te hadise shvatiti.

Imam Buharija u svome Sahihu navodi tri hadisa u kojima se precizira ko je sve od ashaba naučio Kur'an napamet. Ti hadisi su:

1- Katade je pitao Enesa, radijallahu anhu, ko je od ashaba naučio Kur'an napamet u vremenu Vjerovjesnika, sallallahu alejhi ve sellem. On je odgovorio: “Četvorica, svi su od ensarija: Ubej Ibn K'ab, Mu'az Ibn Džebel, Zejd Ibn Sabit i Ebu Zejd.”

2- Kaže Enes, radijallahu anhu: “Preselio je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, a nisu naučili napamet Kur'an osim četvorice: Ebu Derd'a, Mu'az Ibn Džebel, Zejd Ibn Sabit i Ebu Zejd, a mi smo ga naslijedili.”

3- Prenosi Abdullah Ibn Amr Ibn el-As, radijallahu anhuma, da je čuo Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da je rekao: “Uzmite Kur'an od četvorice: Abdullah Ibn Mesuda, Salima, Muaza, i Ubejd Ibn Kaba.” Sa ovim hadisima se može argumentirati da su samo sedmorica ashaba naučili Kur'an napamet, a to su: Abdullah Ibn Mesuda, Salim, Muaz, Ubejd Ibn Kab, Zejd Ibn Sabit, Ebu Zejd i Ebu Derd'a, radijallahu anhum. Također, iz ovoga se razumije da neki od prvaka ashaba nisu upotpunili hifz čitavog Kur'ana pored njihovog velikog fadla i uloge za širenje islama.

Prenosi se od Š'abija i Ibn Sirina da je Ebu Bekr, radijallahu anhu, preselio a da nije upotpunio hifz Kur'ana i da od četvorice pravednih halifa niko nije naučio Kur'an napamet osim Osmana, radijallahu anhu. (El-Burhan 1/243) Neki učenjaci pravdaju to time što su halife bili okupirani upravljanjem državom, džihadom i bitkama a hifz traži vremena i truda.

Nasuprot gornjem mišljenju je drugo općepoznato i najraširenije mišljenje, da je hafiza Kur'ana bilo mnogo više. Imam Zehebi navodi imena sedmorice ashaba koji su naučili Kur'an od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem: Osman, Alija, Ubejd Ibn Kab, Ibn Mesud, Zejd Ibn Sabit, Ebu Musa el-Ešari i Ebu Derd'a, radijallahu anhu. Zatim kaže: “Ovo su samo oni za koje nam je došlo da su naučili Kur'an napamet za vrijeme života Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, na njima je zasnovan lanac prenosilaca imama deset kiraeta. Naučili su Kur'an napamet mimo spomenutih ashaba i mnogi drugi, poput Mu'az Ibn Džebela, Salima i Ebu Zejda, međutim lanac njihovog kiraeta nije došao do nas. (M'arifetu el-Kurra'i el-Kibar)

U komentaru gore spomenutog hadisa od Abdullah Ibn Amra Ibn A'sa, radijallahu anhuma (Buharija) kaže Ibn Hadžer: “Ovi ashabi su bili poznati po hifzu Kur'ana i njegovom podučavanju, a ograničenje na njih četvoricu ne znači da niko drugi u njihovo vrijeme nije bio hafiz Kur'ana, broj onih koji su ga hifzirali je bio veći od onih koji su ga naučili napamet, od njih je skupina koju su nazivali kurra (karie).” (Fethul-bari 9/47)

Odgovor na nejasnoću koja je došla sa hadisima gdje je spomenuto samo sedam ashaba da su naučili Kur'an napamet je jedno od sljedećih:

– da se ovim hadisima nije htjelo reći da je broj hafiza bio ograničen, nego da se navede primjer nekih hafiza (ovaj odgovor je slab jer je oprečan jasnom vanjskom značenju hadisa)

– da se pod izrazom ‘sakupio Kur'an u hadisu misli na sakupljanje pisanjem a ne hifzom

– da su ovo ashabi koji su naučili sve kiraete

– da su ovi ashabi naučili čitav Kur'an direktno od Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem. (El-Burhan Zerkeši 1/242)

Ve billahi tevfik