JE LI REISUL-ULEMA IZ-a u BiH VELIJUL-EMR MUSLIMANA

Jedno od pokrenutih pitanja vjerske BH-a svakodnevnice je i dilema i tvrdnja: da li je nama muslimanima u BiH reisul-ulema “velijul-emr”, tj. da je vjerska obaveza (čitaj: vadžib) slušati ga, poštovati ga i slijediti ga?
Govoriti o ovome zahtijeva da se pojasni ko je “velijul-emr” i šta se pod njim podrazumijeva na osnovu šerijatskih tekstova a onda da se prokomentariše gornja dilema ili tvrdnja.

Naime, šerijatski termin “velijjul-emr” se prvenstveno vraća na kur’anski ajet u kojem Uzvišeni naređuje pokornost “ulul-emr” (tj. velijjul-emri). Kaže Uzvišeni: “O vjernici, pokoravajte se Allahu i pokoravajte se Poslaniku i vašim ulul-emrima” (prijevod značenja, En-Nisa, 59)
Učenjaci imaju više mišljenja oko toga na koga se odnosi ova riječ “ulul-emr”. U tefsirima Taberija, Ibn Kesira, Begavija, Kurtubija i Ibnul Dževzija navodi se pet (ili nešto više mišljenja), a ta mišljenja su:

Prvo – da su “ulul-emr” vladari i namjesnici, na ovome je Ebu Hurejre, Ibn Abbas u rivajetu, Zejd b. Eslem, radijallahu anhum, Suddi i Mukatil, a izabrao ga je i Taberi.
Drugo – da su “ulul-emr” učenjaci i fakihi, na ovome je Ibn Ebi Talha, Ibn Abbas, Džabir b. Abdullah, radijallahu anhum, Hasan El-Basri, Ebul-‘Alije, ‘Ata, Nehai, Dahhak i Mudžahid.
Treće – da su “ulul-emr” ustvari ashabi Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, na ovome je Mudžahid i El-Muzeni.
Četvrto – da su “ulul-emr” Ebu Bekr i Omer, radijallahu anhuma, ovo je stav Ikrime.
Peto – da su “ulul-emr” vladari i učenjaci zajedno, ovaj stav zastupaju Ibn Tejmije, Ibn Kesir i Abdurrahman S’adi.

Naravno, zagovarači svakog mišljenja imaju dokaze na koje se pozivaju. Njihovo navođenje i analiza nije cilj ovog pisanja. Ali ono što je evidentno je da je mišljenje koje je najbliže ispravnom ne izlazi iz toga da se pod “ulul-emrima” misli na ili vladare ili učenjake ili i jedne i druge. A na osnovu drugih dokaza stav koji je najispravniji, a Allah zna najbolje, je da su to vladari, jer u ajetu se naređuje pokornost “ulul-emr”, a svi drugi dokazi u kojima je došla pokornost se odnose na pokornost vladarima i namjesnicima, za razliku od učenjaka koji se slijede i pitaju u tumačenju vjere.

Na osnovu ovoga, ako uzmemo stav učenjaka da je “velijjul-emr” vladar (muslimana) nema sumnje da se to ne može odnositi na reisul-ulemu, jer on ne obnaša nikakvu funkciju u vlastima države BiH. Kao što je neispravno tvrditi da su ministri vjerskih ministarstava (poput Ministarstva islamskih poslova u Saudiji, Ministarstva vakufa u Egiptu i slično) u muslimanskim zemljama velijjul-emri muslimana u tim državama zato što te države imaju svoje vladare, tako isto nije ispravno, niti priliči, nazivati reisul-ulemu “velijul-emrom” muslimana u BiH, pogotovo što se njegova institucija ne može porediti sa ministarstvima u islamskim zemljama. Raspravljati oko ovoga je bespredmetno. A ono što bi imalo smisla da se o njemu govori i raspravlja je da li je recimo Bakir Izetbegović (ili neko sličan ko je musliman a obnaša neku veliku funkciju u vlasti), koji kao musliman obnaša neke funkcije vlasti u BiH, velijjul-emr muslimana u BiH?

A ako uzmemo drugo mišljenje učenjaka, tj. da je velijjul-emr učenjak, onda u tom slučaju ima smisla smatrati da je reisul-ulema velijjul-emr muslimanima u BiH, tj. onim muslimanima koji ga smatraju učenim. Međutim, on se u tome ni u čemu ne izdvaja u odnosu na druge učene osobe koje zaista imaju šerijatskog znanja u BiH, svi oni su ulul-emri, tj. učenjaci, na koje se odnosi gore spomenuti ajet. Uloga učenjaka je da pojašnjavaju i tumače vjeru a na muslimanima je da ih slijede.

Naravno, poslušnost vladara i slijeđenje učenih je ograničeno da ne bude u griješenju, kao što je došlo u vjerodostojnom hadisu u Buhariji i Muslimu od Alije, radijallahu anhu, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Nema pokornosti u griješenju, pokornost je u dobru”. Kao što nije dozvoljeno biti vladaru pokoran u griješenju, tako isto se učeni ne slijede u griješenju.

Prema tome, tvrdnja i shvatanje da je reisul-ulema “velijjul-emr” muslimanima u BiH je netačna ako se misli da je poput vladara kome je vadžib biti poslušan, a prihvatljiva je ako se pod velijjul-emr misli na učenjaka, tj. on je velijjul-emr (učenjak) onim muslimanima koji ga smatraju učenim. Ve billahi tevfik.