RAZLIKA IZMEĐU UROKA (‘AJNA) I ZAVISTI (HASEDA)

– Esselamu alejkum ve rahmetullahi ve berekatuhu.
Zanima me kakva je razlika između uroka i zavisti, da li urok proizilazi iz zavisti ili ne? Ako sam dobro razumio ovo dvoje je međusobno isprepleteno ali mi nisu jasne razlike među njima. Hvala na odgovoru.
ODGOVOR: Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.

Od učenjaka koji su govorili o postojanju razlika između zavisti i uroka su između ostalih Ibnul-Dževzi, Ibnul-Kajjim, Ibn Hadžer, Nevevi i mnogi drugi.

Rezime njihovog govora se može sažeti u sljedećem:

U hadisu kojeg bilježi Buharija u svom Sahihu od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, se prenosi da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: „Urok je istina“. Značenje ovih riječi je da je bolest uroka istinita i činjenična stvar, odnosno da urok djeluje na ljudsko tijelo i dušu.

Način nastajanja uroka je sljedeći: da osoba iz čijeg oka nastane urok (tj. osoba koja je urekla) – iz njenog oka izađe otrovna snaga i spoji se sa tijelom osobe koju zadesi urok (tj. urečene osobe) te uzrokuje kod nje bolest uroka.

Učenjaci navode, na osnovu šerijatskih tekstova o ovoj temi, da se urok može desiti od strane ljudskog oka kao i džinskog oka.

Takođe, šerijatski tekstovi ukazuju na to da se urok desi zbog „oka koje pogleda“, a isto tako urok se može desiti na osnovu „opisa neke stvari“ bez gledanja okom u nju.

Definicija zavisti (haseda) – želja da nestane ni'amet (blagodat) kod osobe kojoj se zavidi iako onaj koji zavidi neće time zadobiti sličan ni'amet (blagodat). Često se zavist opisuje i definiše urokom. Razlog tome je što je osnova zavisti i uroka ista.

Odnosno, osnova zavisti je ZADIVLJENOST ZAVIDLJIVCA NEČIM a što je slično osnovi uroka, jer je urok u osnovi ZADIVLJENOST UROKLJIVE OSOBE NEČIM. Zatim zavidljivac poželi zbog mržnje i zlobe da to čime se zadivio (taj ni'amet ili blagodat) nestane kod te osobe, a iz oka urokljive osobe izađe otrovna snaga i spoji se sa tijelom onoga kome se zadivio zbog nekog ni'ameta (blagodati) na njoj ili pri njoj i time ona postane urečena.

Na osnovu gore spomenutog, osnovne razlike između uroka i zavisti su sljedeće:

Prvo – zavidljivost je širi pojam od uroka, jer je urokljivost podvrsta zavidljivosti.
S toga je svaki urokljivac ujedno i zavidljivac dok nije svaki zavidljivac urokljivac. Zato je došlo u suri El-Felek utjecanje od „zavidljivca“, pa kada musliman zatraži utočište od zla zavidljivca pod to značenje uđe i utjecanje od urokljivca.

Drugo – zavist proizilazi iz zlobe, mržnje i želje da nestane blagodat, dok je razlog uroka zadivljenost nečim, njegovo veličanje i smatranje lijepim.

Treće – zavist i urok imaju sličnosti u šteti koju nanose onome kome se zavidi ili urečenoj osobi. S tim da se razlikuju u izvoru: izvor zavisti je izgaranje srca, nepodnošljivost postojanja blagodati koja je kod onoga kome zavidi i želja da ta blagodat nestane, dok je izvor uroka zadivljeni pogled urokljivca. Pa tako urok zadesi i one stvari i živa stvorenja kojima urokljiva osoba i ne zavidi, poput predmeta (auta i slično), hajvana, usjeva, imetka i slično. Zadivljenost urokljive osobe i usredsređen pogled utiču na urečenu osobu.

Četvrto – zavidljivac može da ispolji zavist u očekivanim stvarima koje se još nisu desile, dok urokljiva osoba ne može ispoljiti urok osim na ono što postoji u stvarnosti.

Peto – čovjek ne može biti zavidan samom sebi ili svom imetku ali može ureči samog sebe i svoj imetak.

Šesto – zavist pretežno ne ispoljava osim pokvarena i zlobna duša, dok se urok može desiti i od strane dobre i bogobojazne osobe sa strane njegove zadivljenosti nečim bez želje da to nestane.

Primjer ovakvog uroka imamo u onome što se desilo Amir ibn Rebi'i kada je urekao Sehl ibn Hunejfa, radijallahu anhuma, iako je Amir od prvih koji su primili Islam i od učesnika Bedra urekao je Sehla. Ovaj hadis sa vjerodostojnim lancem pronosilaca bilježe Malik u Muvetteu, Ahmed u Musnedu i Ibn Madže u svom Sunenu.

Bitno je na kraju napomenuti da je muslimanu mustehab, kada ugleda nešto pa mu se to svidi, da dovi Allahu tražeći od Njega u tome bereket (na primjer da kaže: BAREKELLAHU LEHU FIHA ili ALLAHUMME BARIK ALEJHI ili ALLAHUMME BARIK FIHI), svejedno bilo to čemu se zadivio njegovo ili tuđe.

Dokaz za ovo je hadis od Sehl ibn Hunejfa, radijallahu anhu, u kojem je došlo da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: „Zar nisi dovio za bereket u njemu?“ jer ova dova sprečava uticaj uroka.
Ve billahi tevfik.