UPOTREBA ODJEĆE I OBUĆE OD SVINJSKE KOŽE I KOŽE DIVLJIH ZVIJERI

PITANJE: Eselamu alejkum brate.
Interesuje me da li je dozvoljeno muslimanima da nose odjeću ili obuću od svinjske kože? Da te Allah nagradi, podari Džennet i poveća znanje!
Esselamu alejkum we rahmetullahi.

ODGOVOR: Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.

O ovom pitanju, odnosno pitanju korištenja i upotrebe proizvoda (odjeće, obuće, tašnica i slično) od svinjske kože i kože divljih zvijeri, sam detaljno pisao u knjizi „U Islamu je odgovor“ na strani 278-284. U ovoj detaljnoj studiji je i odgovor na postavljeno pitanje.
Evo kompletnog teksta iz knjige:

UPOTREBA KOŽNIH PROIZVODA OD SVINJE I DIVLJIH ŽIVOTINJA
Razvojem industrije i trgovine učestala je kupoprodaja i korištenje kožnih proizvoda od svinje i divljih životinja. Kožna sjedišta u autima, odjeća, obuća, torbe, novčanici, rukavice i slično, danas je nerijetka pojava da budu proizvedeni od svinjske kože ili kože divljih životinja. Poznato je da Islam posebno tretira svinju i svinjske proizvode, a takođe i životinje čije meso se ne jede pa makar bile šerijatski zaklane. Neizbježno se postavlja pitanje da li je dozvoljeno upotrebljavati kožne proizvode od gore spomenutih životinja a ujedno u to ulazi i kupovina, prodaja i poklanjanje istih.

Pitanje čistoće svinje i divljih životinja dok su žive a i nakon njihove smrti je mes'ela oko koje učenjaci imaju podijeljeno mišljenje. Takođe, da li štavljenjem kože ovih životinja postaju iste čiste učenjaci su se takođe razišli, a ovo je pitanje ujedno i ono koje daje presudnu presudu u upotrebi kožnih proizvoda od ovih životinja.

U narednom tekstu prvo će biti govora o općim stavovima učenjaka oko čišćenja kože štavljenjem, zatim propis upotrebe kožnih proizvoda od svinje i u posebnoj cjelini propis upotrebe kožnih proizvoda od divljih životinja.
Čišćenje kože strvina štavljenjem

Učenjaci hanefijskog[1] i šafijskog[2] mezheba smatraju da je štavljenje sredstvo za čišćenje kože strvina, svejedno bilo to životinje čije se meso jede ili one čije se ne jede, pa tako kod njih štavljenjem postaju čiste kože svih životinja strvina osim kože svinje jer je ona sama po sebi nečista, i kože čovjeka jer je on posebno odlikovan nad ostalim stvorenjima, kaže Uzvišeni u prevodu značenja: “Mi smo sinove Ademove, doista, odlikovali” (El-Isra’ 70).

A šafije takođe izuzimaju kožu psa.

Oficijelni mezheb malikija[3] i hanabila[4] je da koža strvine ne postaje čista štavljenjem, s tim da hanabile dozvoljavaju upotrebu tih koža nakon štavljenja za sve stvari osim za tekućine, a malikije dozvoljavaju nakon štavljenja upotrebu kože i za tečne i za suhe stvari. Iz ovog svi izuzimaju svinjsku kožu.

Od imama Ahmeda se prenose još dva rivajeta[5] po ovom pitanju: prvi – da štavljenje čisti kožu strvina onih životinja koje su bile čiste za vrijeme života pa makar i ne bilo njihovo meso dozvoljeno za razliku od onih životinja koje su nečiste dok su žive.

Drugi – da se sa štavljenjem čiste kože samo strvina onih životinja čije se meso jede. Ovo je takođe stav Evzai'ja, Ibn Mubareka, Ishaka ibn Rahuveje[6], jedno od dva mišeljenja Ibn Tejmije[7], a od savremenih učenjaka izabrao ga je Ibn ‘Usejmin[8].

Mezheb zahirija i Ibn Hazma je da se štavljenjem čiste kože strvina svih životinja, pa čak i svinje, psa i divljih zvijeri[9].

UPOTREBA KOŽNIH PROIZVODA SVINJE
Gore smo spomenuli da propis upotrebe kožnih proizvoda je direktno povezan sa mes'elom da li štavljenjem kože svinje postaje njena koža čista, pa tako oni koji kažu da štavljenjem ne postaje čista zabranjuju upotrebu kožnih proizvoda svinje, a oni koji kažu obrnuto dozvoljavaju. Učenjaci imaju podijeljeno mišljenje oko čišćenja svinjske kože štavljenjem.

Prvo mišljenje: da se svinjska koža ne čisti štavljenjem i da nije dozvoljena njena upotreba jer je ona sama po sebi nečista. Ovo je zvanični stav četiri poznata fikhska mezheba od hanefija[10], malikija[11], šafija[12] i hanabila[13].

Argumenti sa kojima dokazuju svoj stav su sljedeći:

1. Riječi Uzvišenog u prevodu značenja: ” Reci: “Ja ne vidim u ovome što mi se objavljuje da je ikome zabranjeno jesti ma šta drugo osim strvi, ili krvi koja ističe, ili svinjskog mesa, – to je doista pogano” (El-En'am 145).

Kažu da se pokazna zamjenica “To je” vraća na svinju, a “ridžs” znači nečistoća, te je prema tome čitava svinja sama po sebi nečista.

Kaže Ibn Abidin: “Jer je svinja sama po sebi nečista što znači da je njeno tijelo sa svim njegovim dijelovima nečisto bila ona živa ili mrtva, nečistoća svinje nije zbog krvi zbog čega su nečiste druge životinje pa zato ne koristi joj štavljenje …”[14]. Većina učenjaka smatra da kožu svinje ne obuhvata hadis: “Koja god koža se štavi postaje čista”.

Kaže El-Kurtubi: “Poznato je kod nas da koža svinje ne ulazi u hadis niti ga obuhvata njegovo opće značenje …”[15].
Komentar: Riječi Uzvišenog “To je doista pogano” se vraćaju na svinjsko meso a ne na svinju, tako da ovaj ajet ne može biti dokaz nečistoće svinje same po sebi.

2. Svinja je sama po sebi nečista, a štavljenje je poput života, pa kao što život nije otklonio nečistoću od svinje tako ga ne otklanja ni štavljenje[16].
Komentar: Ovom dokazu se može prigovoriti da su izgradili svoj argument na nečemu što samo treba imati dokaz a to je da je svinja sama po sebi nečista.

3. Svinja se po idžmau učenjaka ne smatra životinjom koja podliježe šerijatskom klanju a to znači da je ona poput strvine, ne čisti je štavljenje i nije dozvoljeno njeno korištenje[17].
Komentar: Ovaj argument se ne može održati niti imati snagu ispred hadisa koji kaže da od koje god životinje da štavimo kožu postaje čista.

Drugo mišljenje: da štavljenjem kože svinje ona postaje čista. Ovo je stav zahirijskom mezheba i Ibn Hazma[18], takođe, Suhnuna, Ibn Abdulhakema i Abdulmun'ima ibn El-Garesa od malikija[19] i Ebu Jusufa od hanefija[20].

Dokazi ovog mišljenja su hadisi koji sa svojim općim značenjem ukazuju da štavljenjem kože bilo koje životinje ona postaje čista. Od tih hadisa su sljedeći:

1 – “Kada se izvrši štavljenje kože ona je čista”[21]. U hadisu riječ “el-ihabu” u arapskom jeziku ima opće značenje i obuhvata kože svih vrsta životinja.

2 – U istom rivajetu sa drugačijim riječima: “Koja god koža se štavi postaje čista”[22]. Riječ “koja god” ima opće značenje i odnosi se na kože svih životinja.

3 – Ušao je Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, u dvorište neke kuće i napio se vode iz obješene mješine, pa mu rekoše da je ta mješina od kože strvine, a on reče: “Šerijatsko klanje kože je njeno štavljenje”[23], a u rivajetu kod Ahmeda: “Njeno štavljenje je njeno čišćenje ili njeno šerijatsko klanje”[24].

Radžih (odabrano) mišljenje je drugi stav učenjaka koji kaže da je štavljenje kože svinje njeno čišćenje. Jer ne bi trebalo biti nedoumice oko općeg značenja gore spomenutih hadisa koji jasno i nedvosmisleno ukazuju da štavljenje kože strvine bilo koje životinje je njeno čišćenje. A sa druge strane nema dokaza koji ograničava ovo značenje samo na životinje čije se meso jede.

Pa tako onaj ko je već nabavio, dobio ili kupio neki proizvod od svinjske kože nema grijeha niti smetnje da ga zadrži kod sebe i upotrebljava, s tim da je bolje ako je u mogućnosti i neće mu to nanijeti štetu da ga se riješi.

Takođe, onaj ko prilikom kupovine ili sličnog ima izbora da uzme proizvod od kože neke druge životinje mimo kože svinje preče mu je da ne uzima proizvode sa kožom od svinje, zbog toga što većina ili skoro svi učenjaci ovog Ummeta smatraju da je svinja sama po sebi nečista i da njenu kožu štavljenje ne čisti te da je nije dozvoljeno koristiti niti poslovati sa njom.

Takođe, da se kloni onog što je sumljivo radeći po hadisu “A onaj ko se čuva sumnjivih stvari sačuvaće svoju vjeru i svoju čast”[25], i hadisa “Ostavi ono što ti je sumnjivo  a uzmi ono što ti nije sumnjivo”[26]. A Allah zna najbolje.

UPOTREBA KOŽNIH PROIZVODA DIVLJIH ZVIJERI
Islamski učenjaci imaju dva mišljenja oko upotrebe kožnih proizvoda divljih zvijeri:

Prvo mišljenje: da nije dozvoljeno oblačenje odjeće od kože divljih zvijeri niti bilo koji vid njihovog korištenja. Ovo je stav šafijskog[27] i hanbelijskog[28] mezheba.

Oni dokazuju svoj stav sa nekoliko hadisa koji govore o upotrebi kože divljih zvijeri. Od tih hadisa su:

1 – Hadis od El-Mikdamu ibn Madijekrib, radijallahu anhu, kaže: “Čuo sam Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, da zabranjuje oblačenje kože divljih zvijeri i da se jaše na njima”[29].

2 – Prenosi Ebul-Melih od svog oca da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio da se koža divljih zvijeri koristi kao posteljina[30].

3 – Hadis od Muavije, radijallahu anhu, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, zabranio jahanje tigrova, znači kožu tigrova[31].

4 – Hadis od Ebu Hurejre, radijallahu anhu, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Meleci ne budu u društvu u kojem ima koža tigra”[32].

Kaže El-Mubarekfuri: “Hadisi ukazuju da nije dozvoljeno koristiti kožu divljih zvijeri. Učenjaci imaju različito mišljenje oko mudrosti ove zabrane.

Kaže Bejheki da je zabrana došla zbog toga što na koži ostanu dlake jer štavljenje ih ne može otkloniti. A kažu drugi da je moguće da je zabranjena zbog koža koje se ne štave radi njihove nečistoće, ili da je zabrana zbog toga što ih upotrebljavaju rasipnici i oholi ljudi”[33].

Drugo mišljenje: da je dozvoljeno klanjati namaz na koži divljih životinja i bilo koja druga njihova upotreba. Ovo je stav hanefijskog[34] i malikijskog[35] mezheba.

Došlo je u hanefijskoj knjizi “El-Fetava el-hindijje” da je Ebu Hanife rekao: “Nema smetnje u nošenju krzna od svih divljih zvijeri i drugih životinja čije su kože štavljene i životinja koje su šerijatski zaklane”, i još dodaje: “Njihovo šerijatsko klanje je njihovo štavljenje”. Takođe u knjizi “El-Fetava el-hindijje” stoji da nema smetnje da se kože tigrova i svih divljih životinja nakon štavljenja prostru u musalli[36].

Nisam našao neki dokaz sa kojim podupiru svoje mišljenje, osim da se uzme u obzir to što hanefije smatraju da štavljenjem postaju kože svih životinja čiste osim svinje[37], a pod ovo potpadaju i divlje zvijeri. A malikije dozvoljavaju nakon štavljenja upotrebu kože i za tečne i za suhe stvari[38].

Radžih (odabrano) mišljenje je prvi stav učenjaka, tj. da nije dozvoljeno oblačenje odjeće od kože divljih zvijeri niti bilo koji vid njihovog korištenja. Naravno, hadisi koji direktno govore o ovoj temi presuđuju u ovom pitanju.

[1]  Hašijetu Ibn Abidin (1/136) i El-Bedai'u es-sanai'u (1/85) .
[2]  Mugnil-muhtadž (1/78).
[3]  Hašijetu Dusuki (1/54) i Mevahibul-dželil (1/101).
[4]  El-Mugni (1/66) i Keššaful-kinna'i (1/54).
[5]  El-Mugni (1/68) i Keššaful-kinna'i (1/54-55).
[6]  Šerh Sahihu Muslim, Nevevi (4/54) i El-Furu’, Ibn Muflih (1/102).
[7]  Medžmu'ul-fetava (21/95).
[8]  Eš-Šerhul-mumti'a (1/74).
[9]  El-Muhala (9/32).
[10]  Hašijetu Ibn Abidin (1/136-137), El-Bedai'u es-sanai'u (1/74) i Fethul-kadir (1/81).
[11]  Hašijetu Dusuki (1/54-55) i Mevahibul-dželil (1/101).
[12]  El-Medžmu'u (1/217).
[13]  El-Mugni (1/66) i Keššaful-kinna'i (1/54).
[14]  Hašijetu Ibn Abidin (1/204).
[15]  Tefsirul-Kurtubi (10/15).
[16]  Hašijetu Ibn Abidin (1/136).
[17]  Hašijetu Dusuki (1/55).
[18]  El-Muhala (9/32).
[19]  Hašijetu Dusuki (1/54).
[20]  Hašijetu Ibn Abidin (1/136).
[21]  Muslim (366) i Ebu Davud (4123) u rivajetu od Ibn Abbasa, radijallahu anhuma.
[22] Tirmizi (1728) i kaže da je hasen sahih, Nesai (7/173) i Ibn Madže (3609), a Albani ga je ocijenio vjerodostojnim u “Gajetul-meram” (26).
[23]  Ibn Hibban (4522) i ocijenio ga je vjerodostojnim.
[24]  Ahmed (25/250), Ebu Davud (4125) i Nesai (7/173-174), hadis je ocijenio vjerodstojnim Ibn Hadžer u “Telhisul-habir” (1/49).
[25]  Buharija (52) i Muslim (1599).
[26]  Tirmizi (“518) i kaže da je hasen sahih, i Nesai (5727).
[27]  El-Medžmu’ (1/228-239).
[28]  El-Mugni (1/68-69).
[29]  Ebu Davud (4131), Nesai’ (4567) i Bejheki (71), u njegovom senedu je Bekijje ibn El-Velid a on je slab, a Albani ga je ocijenio vjerodostojnim u “Sahiha” (1011) i kaže da je Bekijje izgovorio “haddesena” (pričao nam je).
[30]  Tirmizi (1779), Nesai (4565), Darimi (1983) i Ahmed (20982), ocijenio ga je vjerodostojnim Albani u “Miškatul-mesabihi” (506), takođe, prenosi se u knjizi “Revdatul-muhaddisin” (3303) da ga je Ibn Hadžer ocijenio vjerodostojnim.
[31]  Ebu Davud (4239) a kaže Ebu Davud da Ebu Kilabe nije sreo Muaviju, Nesai u “Kubra” (9816), Ahmed (16890) i Bejheki (6339), kaže Šuajb Arnaut u Tahkiku Musneda imama Ahmeda da je hadis sahih a da je sened ovog hadisa slab jer je mursel, takođe Albani je ocijenio hadis vjerodostojnim u “Sahihu Ebi Davud” (3566).
[32]  Ebu Davud (4130), Albani ga je ocijenio dobrim u “Daifa” (6687) i u “Miškatul-mesabih” (2775).
[33]  Tuhfetul-ahvezi (4/469).
[34]  Redul-muhtar (5/225).
[35]  Šerhuz-zerkani (1/23) i Hašijetul-hareši (1/90).
[36]  El-Fetava el-hindijje (5/335).
[37]  Hašijetu Ibn Abidin (1/136) i El-Bedai'u es-sanai'u (1/85) .
[38]  Hašijetu Dusuki (1/54) i Mevahibul-dželil (1/101).