PITANJE: Esselamu alejkum we rahmetullah, imam jedno pitanje… Ono glasi:
Da li je bolje klanjati sunnete (nafile) 2+2 ili 4 rekata, i koje od tog dvoje navedenog ima jače dokaze u hadisima Allahovog Poslanika, sallallahu alejhi we sellem, tj. da li se može klanjati na jedan i drugi način… Da Vas Allah subanehu ve te ala nagradi.
ODGOVOR: Alejkumusselam.
Pošto u pitanju nije pojašnjeno na koju nafilu misli, noćnu ili dnevnu, osvrnućemo se i na jedno i na drugo.
Nema razilaženja među učenjacima da je noćnu nafilu, kijamu lejl ili opću nafilu, bolje klanjati dva po dva rekata. Na to ukazuje hadis kojeg bilježe Buharija i Muslim u svojim Sahihima od Ibn Omera, radijallahu anhuma, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Noćni namaz je dva po dva (rekata), pa kada se neko od vas uplaši da će nastupiti zora neka klanja jedan rekat čime će učiniti neparnim (brojem rekata) ono što je klanjao”.
S tim da se učenjaci razilaze da li je vadžib klanjati dva po dva ili je samo bolje i vrednije. Manja skupina učenjaka od kojih je imam Malik smatra da je vadžib klanjati dva po dva, dok ostala velika većina učenjaka smatra da je vrednije a ne da je vadžib. A ovo zadnje je ispravno jer na njega ukazuju vjerodostojni hadisi u kojima je došlo da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao noćni namaz po tri, pet, sedam i devet rekata sa predavanjem dva selama, prije zadnjeg rekata i nakon zadnjeg, a ponekad samo sa jednim selamom.
A što se tiče klanjanja nafile dnevnih namaza, svejedno bilo to potvrđeni ili nepotvrđeni suneti poput 4 rekata prije i poslije podne namaza ili 4 rekata prije ikindije namaza (kod onih učenjaka koji ocjenjuju ove hadise prihvatljivim), ili uopćeno nafile, po ovom pitanju učenjaci se međusobno razilaze a nema nekog dokaza o ovoj temi koji može definitivno presuditi razilaženju.
– Prvi stav učenjaka je da je bolje i vrednije klanjati dnevnu nafilu dva po dva rekata kao i noćnu, tj. da je vrednije i bolje klanjati 4 rekata prije podne dva po dva kao i u ostalim prilikama. Ovo je stav džumhura, tj. većine učenjaka od tri mezheba malikijskog, šafijskog i hanbelijskog, kao i većine ashaba i učenjaka selefa.
Oni svoj stav dokazuju rivajetom gore spomenutog hadisa, tj. onome što se prenosi od Ibn Omera, radijallahu anhuma, da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Noćni i dnevni namaz je dva po dva (rekata)”. Hadis bilježe autori četiri Sunena, Ahmed i Ibn Hibban. Oko ovog dodatka u hadisu, tj. riječi “dnevni” je veliko razilaženje među učenjacima.
Od muhadisa koji ga ocjenjuju prihvatljivim i vjerodostojnim su Buharija (što prenosi Bejheki), Ibn Huzejme, Ibn Hibban, Nevevi, Albani i Bin Baz od savremenih učenjaka. Njihov argument je to da se sa ovim dodatkom izdvojio pouzdan ravija Alijj El-Bariki a dodatak pouzdanog se prihvata.
Dok su isti dodatak ocijenili slabim i neprihvatljivim Nesai, Ahmed, Darekutni, Hakim, Ibn Me'in, Tahavi i Ibn Tejmije. Oni smatraju da je ovaj dodatak slab zbog tri razloga:
Prvi – jer isti ovaj hadis prenosi 15 ravija od kojih su većina pouzdaniji od El-Barikija a da niko od njih nije spomenuo ovaj dodatak “dnevni” a sam ravija El-Bariki nije poznat po snazi jakog pamćenja i preciznosti u hadisu.
Drugi – da se od Ibn Omera, radijallahu anhuma, prenosi da je klanjao dnevne namaze po 4 rekata sa jednim selamom (ovo bilježi Ibn Ebi Šejbe u svom Musannefu u rivajetu kojeg je Albani ocijenio vjerodostojnim) i da u tome nije vidio smetnje. Pa da je Ibn Omer, radijallahu anhuma, prenio ovaj dodatak ne bi klanjao 4 rekata s obzirom koliko je bio poznat po slijeđenju sunneta.
Treći – da se ovaj dodatak (“dnevni”) nikako ne može uklopiti u tekst hadisa, jer u hadisu je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, bio upitan o noćnom namazu, a takođe kraj hadisa govori o klanjanju vitr namaza (koji se klanja noću), pa se tako riječ “dnevni” ne uklapa u kontekst hadisa.
S obzirom na snagu dokazivanja slabosti ovog dodatka bliže je ispravnom da je dodatak “dnevni” slab i da se ovo pitanje ne može dokazivati sa nečim poput ovoga.
Takođe, dokazuju hadisima u kojima je došlo da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, sve dnevne dobrovoljne namaze klanjao po dva rekata, a oni hadisi u kojima se spominju 4 rekata, poput 4 rekata prije podne i ikindije, tu se misli da se klanjaju dva po dva a ne 4 odjedanput. Imam Buharija je u svom Sahihu naslovio poglavlje sa riječima “Poglavlje o onome što je došlo o dobrovoljnim namazima da se klanjaju dva po dva”, a zatim je naveo hadise u kojima je došlo da je Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, dnevnu nafilu klanjao po dva rekata ili rekao da se klanja dva rekata. Od te nafile su dva rekata istihare namaza, dva rekata tehijetul mesdžida, dva rekata prije džume prije nego što sjedne, dva rekata unutar K'abe, dva rekata duha namaza i naveo je hadis Ibn Omera, radijallahu anhuma, u kojem on navodi da je klanjao sa Poslanikom, sallallahu alejhi ve sellem, dva rekata prije podne, dva poslije, dva rekata poslije džume, dva poslije akšama i dva poslije jacije.
– Drugi stav učenjaka je da je dozvoljeno da se dnevna nafila klanja četiri rekata, a neki kažu klanjač može da bira između da klanja četiri ili dva. Ovo je stav Ebu Hanife i njegova dva učenika Ebu Jusufa i Šejbanija, Ishaka i prenosi se kao praksa od Ibn Omera, radijallahu anhuma. Takođe, ovom stavu naginju i Ibn Kudame i Sane'ani vjerovatno zbog velikog razilaženja oko dodatka “dnevni” u gore spomenutom hadisu.
Od argumenata sa kojima dokazuju svoj stav je gore spomenuti hadis gdje smatraju da je dodatak “dnevni” slab te prema tome ostaje tekst hadisa “Noćni namaz je dva po dva (rekata)” a što se razumije iz suprotnog od spomenutog u hadisu (mefhumul muhalefa) a to je da dnevni namaz ne mora i da nije najbolji i najvredniji da se klanja po dva rekata. Međutim, ovome se može prigovoriti da hanefije ne priznaju argumentovanje sa “mefhumul muhalefa” te sa ovim oni ne mogu dokazivati. A sa druge strane gore spomenuti primjeri dnevne nafile klanjanja po dva rekata su oprečni onome šta se hoće dokazati sa ovim hadisom.
Takođe, oni dokazuju svoj stav hadisom kojeg bilježi Ibn Madže u svom Sunenu od Ebu Ejjuba, radijallahu anhu, da je Vjerovjesnik, sallallahu alejhi ve sellem, klanjao prije podne četiri rekata, kada Sunce nagne iz zenita, nije ih razdvajao sa predavanjem selama, i rekao je: “Zaista se vrata nebesa otvaraju kada Sunce nagne iz zenita”. Dokaz u ovom hadisu su riječi “nije ih (4 rekata) razdvajao sa predavanjem selama”. Takođe, ovaj hadis bilježi Ebu Davud, Ibn Huzejme i Tirmizi u Šema'ilu sa riječima: “Četiri rekata prije podne u kojima nema predavanja selama njima se otvaraju vrata nebesa”. Da je ovaj hadis vjerodostojan on bi presudio po ovom pitanju, međutim šejh Albani je hadis ocijenio vjerodostojnim osim riječi “nije ih razdvajao sa predavanjem selama” za koje kaže da je ovo dodatak munker, tj. veoma slab i apsolutno neprihvatljiv. A razlog slabosti hadisa je ravija Ubejde Ed-Dabbi kojeg je Ebu Davud ocijenio slabim, a za kojeg El-Munziri i Jahja El-Kattan kažu da njegovi hadisi nisu dokazi, tj. da se hadisi u kojima je on jedan od ravija uopće ne prihvataju i ne uzimaju u obzir. Prema tome, ovaj hadis ne može biti dokaz po ovom pitanju.
Nakon svega spomenutog, može se konstatovati da nema nekog vjerodostojnog hadisa koji definitivno presuđuje po pitanju klanjanja dnevne nafile, tj. da li se klanja dva po dva ili četiri rekata odjedanput. Međutim, na osnovu prakse i riječi Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem, u klanjanju dnevne nafile po dva rekata u svim prethodno spomenutim nafila namazima može se reći da je ipak bliže da je vrijednije klanjati dnevnu nafilu dva po dva rekata a da nema smetnje da se klanja i četiri rekata sa jednim selamom. Ve billahi tevfik.
