PITANJE: Esselamu alejkum,
Da li islam dozvoljava pobačaj ako će dijete imati Downow sindrom? Ovo pitanje me muči jer se dvoumim da li da idem raditi te pretrage kojima se u otprilike 11-12 tjednu trudnoće može vidjeti da li će dijete biti rođeno sa Downowim sindromom. Obzirom da je to dosta skupo i neću ići ako ću time samo dobiti informaciju sa kojom se na kraju moram pomiriti, voljela bih znati u slučaju da nalaz pokaže da će se dijete roditi sa tim sindromom da li je po islamu dozvoljen pobačaj takvog djeteta i da li postoji vremenski rok do kojeg tjedna trudnoće se smije ako se smije? Allah da vas nagradi za odgovor.
ODGOVOR: Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.
Odgovor na ovo pitanje se vraća na poznatu savremenu mes'elu: pobačaj deformisanog ploda. O tom pitanju sam pisao u knjizi „U Islamu je odgovor na sva pitanja i sve probleme“. Evo tog teksta:
POBAČAJ DEFORMISANOG PLODA
Pod deformisanim plodom se podrazumijeva tjelesna mahana koja se desi pri formiranju ploda u stomaku.
Ljekari dijele uzroke deformacije ploda na vanjske i unutrašnje (Ahkamul-dženin, 179-186):
1. Vanjski faktori: uzrokuju tjelesne mahane na plodu kada se majka izloži nekim od sljedećim stvarima: konzumiranju nekih ljekovitih biljki, ako je zadesi bolest sifilis, izlaganju S-zrakama, hroničnom alkoholizmu, upotrebi droge, a u mnogim slučajevima i pušenje cigareta.
2. Unutrašnji faktori koji su rezultat nasljeđa, vraćaju se na jednu od tri stvari: 1- muško sjeme (sperma), tj. u njegov oblik, obim ili broj hromozoma, 2- ženska jajna ćelija, 3- oboje.
Vrste tjelesnih deformacija ploda:
Prva grupa:
Velike tjelesne mahane koje u vrlo ranoj trudnoći unište plod, te ga trudnica pobaci. Ovo su najčešći razlozi spontanog abortusa kod trudnica.
Druga grupa:
Takođe, velike tjelesne mahane, poput: greške u živčanom sistemu, srcu, krvnim sudovima, i slično. Neke od ovih mahana su vidljive i dok je plod u stomaku. Uticaj ovih mahana na plod je različit, neke od njih unište plod unutar maternice ili odmah nakon rođenja, a sa nekima od njih dijete može živjeti uz posebnu pažnju i potpuno oslanjanje na drugog. Allahovom milošću, ove deformacije su najrjeđe.
Treća grupa:
Tjelesne deformacije koje ne remete život niti uništavaju plod, a dijete koje se rodi sa njima, može da živi i da se liječi. Primjer tih deformacija: poremećen imunitet unutar tijela, poremećaj u zgrušavanju krvi, razvoju mozga i slično.
Potvrdila su madicinska istraživanja i statistika da prirodni završetak deformisanih plodova zbog tjelesnih mahana ne izlazi iz okvira četiri stvari: spontanog abortusa, smrti prije rođenja, smrti poslije rođenja i života sa tjelesnom mahanom.
Šerijatski stav
Može se rezimirati u tri tačke:
1. Zatvaranje puteva koji uzrokuju deformiranje ploda, tj. obaveza čuvanja trudnice od stvari koji uzrokuju deformaciju ploda.
2. Liječenje deformacija, ako je moguće, dok je plod u stomaku majke.
3. Abortus, tj. da se pribjegne abortusu ploda prije udahnuća duše pod određenim šartovima.
Današnji fakihi, kada govore o abortusu deformisanog ploda, dijele ga na dva perioda:
Prvi period: abortus deformisanog ploda prije udahnuća duše
Savremena ulema ima dva mišljenja po ovom pitanju (Ahkamul-dženin, str. 184):
Prvo mišljenje: dozvoljen je pobačaj uz određene šartove
Na ovom mišljenju je većina današnjih učenjaka, takođe, to je stav Kolegija islamskog prava pri Rabiti koji je 1410. hidžretske dozvolio pobačaj zbog deformacije ploda (Mesailu fikhije mu'asire, d. Abdurrahman Es-Sened, str. 117) uz sljedeće šartove:
1. da deformacija ploda bude stvarna i opasna,
2. da je nije moguće liječiti,
3. da se abortus izvrši prije sto i dvadeset dana,
4. da procjenu izvrši pouzdana ljekarska komisija,
5. da bude uz saglasnost oba roditelja.
Mišljenje Kolegija pri Rabiti je podržala i Stalna komisija za fetvi u Saudijskoj arabiji 1399. hidžretske pod brojem 2484.
Oni dokazuju svoj stav sljedećim:
1. Fikhskim pravilima: čini se manje zlo od dva zla od kojih se jedno mora uraditi i veća šteta se otklanja manjom štetom, jer pobacivanje ploda je šteta nad plodom, dok je rađanje djeteta sa tjelesnom mahanom šteta nad djetetom i nad njegovim roditeljima.
2. Uzima se olakšica činjenjem pobačaja, zbog teškoće i tereta koje bi zadesile samo dijete, njegove stratelje i muslimansku zajednicu, te troškova vođenja brige o njemu.
Drugo mišljenje: zabrana abortusa deformisanog ploda
Ovo mišljenje snažno zastupaju Šejh Abdullah Alul Bessam i ljekar d. Abdullah Husejn Baselame.
Pojašnjavaju svoj stav u sljedećem:
1. Rađanje ovakve djece je pouka za zdrave.
2. U ovome se ispoljava veličina Allahove moći i čudesa Njegovog stvaranja.
3. Ubijanje i pobacivanje deformisanih plodova je sušta materijalna teorija koja ne pridaje nimalo pažnje duhovnim i vjerskim značenjima.
Radžih (ispravno mišljenje): prvo mišljenje uz ostvarenje navedenih šartova. A Allah zna najbolje:
Drugi period: abortus deformisanog ploda nakon udahnuća duše
Nema razilaženja među savremenom ulemom da u ovom periodu nije dozvoljen abortus, zbog zabrane ubistva nevine duše.
S tim da neki učenjaci dozvoljavaju abortus i u ovom periodu ako je ostanak deformisanog ploda u stomaku majke opasnost po njen život, međutim, ovaj slučaj spada u nužni abortus o čemu je bilo riječi.
UPOZORENJE:
1- Neki ljekari navode vrlo bitnu stvar, a to je: da su mahane i deformacije za koje se tvrdi da su zadesile plod da su ustvari pretpostavke i naslućivanja od strane doktora, a ne da su to nepobitne i nedvojbene činjenice.
Zato nije dozvoljeno roditeljima i ljekarima požurivanje u činjenju abortusa, jer ljekari jednom procijene nešto a drugi put to poreknu.
2- U večini slučajeva se deformacije ploda otkriju nakon što mu se duša udahne, a u tom slučaju nije dozvoljen abortus po ispravnijem stavu učenjaka.
Ostaje da navedemo pitanje vremena udahnuća duše.
Kada se udahnjuje duša?
U suri El-Mu'minu (od 12-14 ajeta) i hadisu kojeg prenosi Abdullah ibn Mes'uda, radijallahu anhu, je došlo da se duša udahnjuje poslije tri faze razvoja ploda u utrobi majke: nutfeta (kapi sjemena), ‘aleke (ugruška) i mudge (grude mesa).
Kaže Uzvišeni: „Mi čovjeka od bîti zemlje stvaramo, zatim ga kao kap sjemena na sigurno mjesto stavljamo, pa onda kap sjemena ugruškom učinimo, zatim od ugruška grudu mesa stvorimo, pa od grude mesa kosti napravimo, a onda kosti mesom zaodjenemo, i poslije ga, kao drugo stvorenje, oživimo – pa neka je uzvišen Allah, najljepši Stvoritelj!“ (El-Mu'minun, 12-14)
U hadisu Abdullah ibn Mes'uda, radijallahu anhu, Allahov Poslanik, sallahu alejhi ve sellem, kaže: „Zaista, stvaranje jednog od vas biva u utrobi njegove majke četrdeset dana (u rivajetu: kap sjemena), zatim biva ugrušak isto toliko, zatim biva gruda mesa isto toliko, a onda Allah pošalje meleka, narede mu se četiri stvari, kaže mu se: piši njegovo djelo, nafaku, dužinu života, da li će biti sretan ili nesretan, a zatim mu se udahne duša“. Bilježe ga Buharija i Muslim.
Na osnovu ajeta i hadisa koji govore o fazama i razvoju ploda (fetusa) u utrobi majke nema razilaženja među učenjacima da se duša udahnjuje nakon tri spomenute faze razvoja, tj. poslije: nutfeta (kapi sjemena), ‘aleke (ugruška) i mudge (grude mesa). Na ovome je idžmau (konsenzus) učenjaka.
Međutim, razišli su učenjaci oko toga koliki je vremenski period te tri faze na dva mišljenja.
Prvo mišljenje – da je to vremenski period od četiri mjeseca ili 120 dana, te da se duša udahnjuje nakon tog vremena.
Na ovom stavu je većina učenjaka.
Kaže Nevevi: “Složni su učenjaci da se duša udahnjuje poslije četiri mjeseca” (Šerhu sahihi Muslim, 16/157), takođe to potvrđuje El-Kurtubi: “Učenjaci se nisu razišli oko toga da se duša udahnjuje poslije sto dvadeset dana” (El-Džami’ li ahkamil Kur'an, 14/316).
Najjači njihov dokaz su riječi Poslanika, sallahu alejhi ve sellem, u hadisu mutefekun alejhi od Abdullah ibn Mes'uda, radijallahu anhu: „Zaista, stvaranje jednog od vas biva u utrobi njegove majke četrdeset dana (u rivajetu: kap sjemena), zatim biva ugrušak isto toliko (mislu zalike), zatim biva gruda mesa isto toliko (mislu zalike), a onda Allah pošalje meleka, …“. Gdje kažu da riječi „isto toliko“ se vraćaju na četrdeset dana, pa tako tri perioda po 40 dana iznosi 120 dana, tj. 4 mjeseca.
Drugo mišljenje – da se vremenski period od tri faze razvoja ploda dešava u prvih 40 dana, te da se duša udahnjuje nakon tog vremena, po nekima otprilike između 50. i 60. dana.
Na ovom stavu je manja skupina savremenih učenjaka poput Abdulmedžida Zindanija.
Njihovi dokazi su sljedeći argumenti:
Prvi – isti gore spomenuti hadis od Abdullah ibn Mes'uda, radijallahu anhu, ali u rivajetu kod Muslima u kojem je došlo: „Zaista, stvaranje jednog od vas biva u utrobi njegove majke četrdeset dana, zatim biva u tome (fi zalike) ugrušak isto toliko, zatim biva u tome (fi zalike) gruda mesa isto toliko, a onda Allah pošalje meleka, …“. . Kažu da se riječ „u tome“ vraća na četrdest dana, tj. da se sve tri faze razvoja jedna za drugom dešavaju u prvih 40 dana. I kažu da je ovo tačno to potvrđuju drugi hadisi koje bilježi Mislim a u kojima je došlo da melek zadužen za pisanje edžela i ostalog dođe nakon prvih 40 dana od začeća, a o tome govore sljedeći argumenti.
Drugi – hadis kojeg bilježi Muslim od Huzejfe, radijallahu anhu, da Poslanik, sallahu alejhi ve sellem, kaže: „Uđe melek kod kapi sjemena (nutfe) nakon što se ona smjesti u materici kada prođe 40 ili 45 noći, pa kaže: O Gospodaru, nesretan ili sretan?, pa se zapiše, zatim kaže: Gospodaru, muško ili žensko?, i zapiše mu se djelo, trag, edžel i rizk, a zatim mu se zatvore suhufi i ne dodaje u njima niti oduzima“.
Treći – hadis kojeg takođe bilježi Muslim od Huzejfe, radijallahu anhu, da Poslanik, sallahu alejhi ve sellem, kaže: „Kada nutfetu (kapi sjemena) prođe 42 noći Allah joj pošalje meleka, pa je on uobliči, načini joj sluh, vid, kožu, meso i kosti. A zatim kaže: O Gospodaru, muško ili žensko?, …“.
Zatim ako sa ovim hadisom spojimo ajete iz sure El-Mu'minun: „Pa onda kap sjemena ugruškom učinimo, zatim od ugruška grudu mesa stvorimo, pa od grude mesa kosti napravimo, a onda kosti mesom zaodjenemo, i poslije ga, kao drugo stvorenje, oživimo – pa neka je uzvišen Allah, najljepši Stvoritelj!“ (El-Mu'minun, 13-14), u kojima se faze nutfeta, ‘aleka i mudge spominju prije stvaranja kostiju i mesa fetusa, onda to znači da se tri faze stvaranja dešavaju u prvih 40 dana. A po mnogim mufessirima riječi Uzvišenog „I poslije ga, kao drugo stvorenje, oživimo“ znače da mu se tada duša udahne, tj. nakon 40 dana i stvaranja mesa i kostiju kod fetusa. Time udahnuće duše biva nakon 42. ili 45. (shodno rivajetu) noći od začeća.
Četvrti – hadis kojeg takođe bilježi Muslim od Enesa, radijallahu anhu, da Poslanik, sallahu alejhi ve sellem, kaže: „Zasita je Allah zadužio meleka za matericu, kaže melek: Gospodaru, nutfeta (kap sjemena), Gospodaru, ‘aleka, Gospodaru, mudga. Pa kada Allah htjedne da stvori (od njega) stvorenje, melek kaže: Gospodaru, muško ili žensko?, nesretan ili sretan?, koliki mu je rizk, koliki edžel, pa mu se tako zapiše u utrobi majke“. Kažu kada se ovaj hadis spoji sa prethodnim proizilazi da tri faze stvaranja budu prije 40 (42 ili 45) noći nakon čega Uzvišeni pošalje meleka.
Peti – savremena medicina je potvrdila da se ove tri faze stvaranja fetusa dešavaju u prvih 40 do 50 dana, što znači da hadisi od Huzejfe, radijallahu anhu, kao i ajet preciznije određuju udahnuće duše, tj. da to biva nakon 42 ili 45 noći.
Bliži stav ispravnom shodno snazi argumenata je drugo mišljenje učenjaka, tj. da se vremenski period od tri faze razvoja ploda dešava u prvih 40 dana, a da se duša udahnjuje neposredno nakon tog vremena.
Prema tome, ako se utvrdi da plod ima Downow sindrom u 11. ili 12. sedmici od začeća nije ti dozvoljeno da izvršiš pobačaj djeteta (ploda) nakon udahnuća duše, tj. nakon 45 noći od začeća ploda. Ve billahi tevfik.
