AJET U KOJEM JE DOŠLO DA IMA DRUGIH STVORITELJA MIMO ALLAHA (“Pa blagoslovljen neka je Allah, najbolji od Stvoritelja”)

– Selam alejkum ve rahmetullah.
Imam jedno pitanje, a tiče se nekih kur'anskih ajeta.
U 101. ajetu sure En'am Allah subhanehu ve te'ala nas obavještava da je On Jedini Stvoritelj: „I On sve stvara“. U suri Mu'minun čitamo riječi Uzvišenog: „Pa blagoslovljen neka je Allah, najljepši od Stvoritelja!“.
Moje je pitanje: Na šta se odnosi ovo “stvoritelji”? Koji su to ‘drugi stvoritelji’? Kako mufesiri i druga ulema tretiraju ovaj ajet?
Svjestan sam da je ovo stvar arapskog jezika i kur'anskog izražavanja preko tog jezika, pa bih volio da mi uvaženi mr. Ljakić to pojasni.
ODGOVOR: Alejkumusselam ve rahmetullahi ve berekatuhu.

Prije odgovora lijepo je da preciznije pojasnimo šta je nedoumica i nejasnoća u ovom dijelu ajeta koji se navodi u pitanju. Allah, subhanehu ve te'ala, nakon što u prvom dijelu 14. ajeta u suri El-Mu'minun navodi faze formiranja i oblikovanja razvoja fetusa u utrobi žene u drugom dijelu ajeta u doslovnom prijevodu značenja kaže: „Pa neka je blagoslovljen Allah, najbolji od onih koji stvaraju (stvoritelja)“ (El-Muminun, 14).

S obzirom da je općepoznato da je jedino Allah Onaj koji stvara kao i da sve što postoji mimo Njega su Njegova stvorenja („Allah je stvoritelj svega“ kao što je došlo u nekoliko ajeta), pa kako onda da Uzvišeni Allah kaže u svojoj plemenitoj Knjizi da je On najbolji od onih koji stvaraju, jer to znači da ima još neko mimo Njega ko stvara?

Na ovu šubhu i nejasnoću se može odgovoriti iz tri ugla:

Prvi ugao: Riječ HALIK ili HALK u arapskom jeziku ima više značenja, a od tih značenja su: stvoritelj (onaj koji stvara), onaj koji oblikuje, onaj koji pravi, onaj koji formira i slično. To jest glagol HALEKA – JAHLUKU znači stvarati, oblikovati, praviti i slično.

Pa kada imamo ovo u vidu i ako uzmemo u obzir kontekst ajeta, tj. da se u njemu navode faze formiranja i oblikovanja razvoja fetusa u utrobi žene, naravno u kontekstu Allahovog stvaranja čovjeka, onda je najbliže značenje dijela ajeta AHSENUL HALIKIN da je Allah najbolji od onih koji formiraju, oblikuju i prave nešto.

Drugi ugao: Ako bi uzeli doslovno značenje riječi u ajetu AHSENUL HALIKIN, tj. da je Allah najbolji od stvoritelja, treba znati da se riječ STVORITELJ (HALIK) u šerijatskim tekstovima koristi u dva značenja.

Prvo značenje – a to je općepoznato značenje koje je došlo u većini šerijatskih tekstova Kur'ana i Sunneta, da riječ STVORITELJ znači ONAJ KOJI STVARA IZ NIČEGA. A ovo je ono što je svojstveno samo Allahu, dželle še'nuhu, i što nije dozvoljeno pripisati nikome drugom.

Drugo značenje – a koje je došlo u nekim ajetima i hadisima, da riječ STVORITELJ znači ONAJ KOJI STVARA IZ NEČEG ŠTO VEĆ POSTOJI, tj. oblikuje, pravi i formira nešto drugo iz onoga što već postoji. U hadisu mutefekun alejhi koji govori o zabrani pravljenja kipova i crtanja je došlo da će na Sudnejm danu Allah reći musavvirima (onima koji prave kipove ili crtaju): „Oživite ono što ste stvorili“. Pa su tako u hadisu oni koji prave kipove od gline i slično i crtaju na jednoj boji sa drugim bojama nazvani stvoriteljima iako oni nisu stvorili iz ničega nego su oblikovali i formirali ono što već postoji.

Prema tome, na osnovu spomenutog značenje riječi HALIKIN (STVORITELJI) u ajetu treba da bude ono što je spomenuto u drugom zančenju ove riječi, tj. da dio ajeta AHSENUL HALIKIN znači da je Allah najbolji od onih koji stvaraju iz nečega što već postoji, odnosno od onih koji formiraju, oblikuju i prave od onoga što već postoji.

Treći ugao: ono što navode mufesiri u tumačenju ovog dijela ajeta:

Navodi otac mufesira Ibn Džerir Et-Taberi dva značenja ovog dijela ajeta: prvo koje prenosi od Mudžahida da kaže: „Oni oblikuju (formiraju) i Allah oblikuje, a Allah je najbolji oblikovatelj“.

Drugo koje prenosi od Ibn Džurejdža da je Allah rekao „Pa neka je blagoslovljen Allah najbolji od stvaratelja“ jer je Isa ibn Merjem takođe stvarao, pa nas Uzvišeni obavještava da On bolje stvara od onoga kako je Isa, alejhisselam, stvarao. Način stvaranja Ise, alejhisselam, je bio tako što bio napravio pticu od gline u njenom prirodnom obliku a zatim puhne u nju i bude ptica Allahovom dozvolom.

Zatim Ibn Džerir navodi da je stav koji je bliži ispravnijem ono što navodi Mudžahid jer Arapi nazivaju sve one koji nešto formiraju, prave i oblikuju stvarateljima.

Navodi Zamahšeri u svom tefsiru „El-Kešaf“, a to isto je došlo i u tefsiru „Dželalejn“ kao i u tefsiru savremenog učenjaka Šenkitija,  da riječi Uzvišenog „Pa neka je blagoslovljen Allah najbolji od stvaratelja“ (po doslovnom prevodu) znače: pa neka je blagoslovljen Allah, najbolji od onih koji određuju, tj. da riječ HALIKIN znači ONI KOJI ODREĐUJU. A razlika između određivanja Allaha i Njegovih stvorenja je u tome što Allah kada odredi nešto tako i bude, dok Njegova stvorenja kada nešto odrede ne mora značiti da će tako i biti.

Dok imam Kurtubi u svom tefsiru navodi da riječi Uzvišenog AHSENUL HALIKIN znače (da je Allah) NAJSAVRŠENIJI (NAJPRECIZNIJI) OD ONIH KOJI FORMIRAJU (OBLIKUJU).

Prema tome, značenja koja navode mufesiri mogu se rezimirati u tri tumačenja:

Prvo – AHSENUL HALIKIN: (Allah je) najbolji od onih koji oblikuju i formiraju.

Drugo – AHSENUL HALIKIN: (Allah je) najbolji od onih koji stvaraju od kojih je bio Isa, alejhisselam.

Treće – AHSENUL HALIKIN: (Allah je) najbolji od onih koji određuju.

I još ako ovome dodamo da riječ HALIK u arapskom jeziku ima više značenja pored značenja STVARANJA, kao i to da sama riječ STVARANJE ima dva značenja: stvaranje iz ničega što je svojstveno samo Allahu i stvaranje iz nečega što postoji a što je svojstveno i Allahu i Njegovim stvorenjima, onda nebi trebala ostati nikakva nejasnoća oko razumijevanja ovog ajeta. Ve billahi tevfik.